Pleidooi voor co-creatie bij Eemhavengebied in Amersfoort
Geef burgers meer vertrouwen
De gemeente Amersfoort heeft co-creatie hoog in het vaandel staan, maar de praktijk is weerbarstiger. Bij de inrichting van het Eemplein dreigen marktpartijen aan het langste eind te trekken, in weerwil van alle goede voornemens om de bevolking mee te laten denken. Neem geen overhaaste besluiten, waarschuwt mr. Ruud Luchtenveld, voorzitter van de Stichting Vrienden van de Eemhaven, oud-wethouder van Amersfoort en voormalig VVD-Tweede Kamerlid.
Amersfoort maakt mooie sier met burgerparticipatie. Op de website nodigt de gemeente inwoners en andere betrokkenen uit ‘gezamenlijk tot een plan of oplossing te komen. Gelijkwaardigheid is het sleutelwoord.’ In werkelijkheid gaat dat alleen op voor plannen waarvan de gemeente geen hoge grondopbrengst verwacht, zoals groenprojecten. Zodra grote economische belangen op het spel staan, is van een gelijkwaardige inbreng van burgers geen sprake meer. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop de gemeente omgaat met de plannen voor het Eemplein.
De inrichting van dit plein is het sluitstuk van een stedelijk ontwikkelingsproject voor het hele Eemhavenkwartier, dat eind vorige eeuw in gang is gezet. De gemeente is in dit geval eigenaar van de grond. Ruim vijf jaar geleden is besloten dat hier een luxe appartementencomplex kan komen van maximaal 27 meter hoog. Door de crisis is dit nooit gerealiseerd.
De vraag is of het nog steeds een goed idee is om hier hoogbouw neer te zetten, hoewel ik hiervoor destijds als wethouder mede verantwoordelijk was. Vanuit de stad zijn inmiddels andere inzichten ontstaan, ook bij mij. Met vele stadsgenoten ben ik bang dat hoogbouw op het Eemplein de open verbinding met het aangrenzende Oliemolenkwartier (De Nieuwe Stad) en de Eemhaven verstoort. Dit gaat ten koste van het historische karakter en de recreatieve functie van het gebied. Een burgerinitiatief voor de herbouw van een stelling oliemolen, die tot 1940 op het Eemplein heeft gestaan, kreeg niet voor niets veel steun. De gemeenteraad vond het ook een mooi plan, maar wees het om financiële redenen af. Dat was afgelopen voorjaar. In die tijd werd ook bekend dat een bouwcombinatie met een plan voor hoogbouw zou komen. Samen met hoogbouw in De Nieuwe Stad zou dit veel schaduwwerking veroorzaken in de Eemhaven.
Uit zorg voor de kwaliteit van het Eemhavengebied heb ik kort daarna met geestverwanten de Stichting Vrienden van de Eemhaven opgericht. Niet alleen om de bouwontwikkelingen kritisch te volgen, maar ook om ons in te zetten voor een coöperatieve gebiedsontwikkeling (co-creatie). Tot nu toe hebben het college en de gemeenteraad zich weinig van onze opvattingen aangetrokken. Op 7 december krijgt een bouwcombinatie de gelegenheid zijn plan aan de gemeenteraad en de bewoners te presenteren. Hoewel de gemeente formeel geen opdracht heeft gegeven voor dit bouwplan, weet ik dat de verleiding groot is ja te zeggen tegen een plan dat incidenteel geld in de gemeentekas brengt.
Natuurlijk is een rendabele grondexploitatie van belang. Maar ik wil de gemeente waarschuwen geen overhaaste beslissingen te nemen. Zet in op een duurzame toekomst voor het gebied. Het collectieve belang van de bewoners van de stad moet zwaarder wegen dan de opbrengst van een enkele bouwkavel. Amersfoort heeft nu een uitgelezen kans om een breed gedragen visie te ontwikkelen op de leefbaarheid. Het collegeprogramma heet niet voor niets ‘Samen maken we de stad’.
Niet alleen in Amersfoort, maar in alle gemeenten verandert de relatie tussen bestuur en burger. Belanghebbenden nemen er geen genoegen meer mee een kant-en-klaar stedenbouwkundig plan voorgeschoteld te krijgen, waarover ze alleen nog in de marge hun zegje mogen doen. Ze willen vanaf het begin meedenken en meebeslissen. De gemeente doet er verstandig aan deze roep om participatie te honoreren en niet alleen bij groenprojecten. Het is niet geloofwaardig de burger in het ene geval wel te vertrouwen en in het andere niet. Bovendien is het in de geest van de komende Omgevingswet om betrokkenen meer zeggenschap te geven tijdens het voortraject van elk plan. Dat komt de kwaliteit én het draagvlak ten goede.